Istorgia
L'uniun grischuna d'art è vegnida fundada l'onn 1900. Ella ha cumenzà cun furmar ina collecziun d'art e cun organisar regularmain exposiziuns, il pli en il Bündner Volkshaus, l'actual Hotel Chur. Ella vegn finanziada da contribuziuns da las commembras e dals commembers sco er da subvenziuns da la citad e dal chantun. Uschia è vegnida creada la basa per il museum d'art dal Grischun.
La fundaziun da l’uniun grischuna d’art va enavos sin l’idea da trais cussegliers guvernativs, da trais professurs, d’in architect e d’in maior che han sviluppà or da l’uniun da citad da Cuira ina visiun: L’exposiziun da turnus da l’uniun svizra d’art che aveva lieu mintga onn dueva vegnir preschentada a Cuira per sensibilisar la populaziun per l’art e per facilitar uschia l’access a l’art.
En l’emprim protocol da l’uniun d’art stat che l’intent principal da l’art «è l’evocaziun dal daletg estetic» e l’intent accessoric «il perfecziunament spiertal, moral e religius da l’uman». Ed ins aveva gia al cumenzament ina chapientscha fitg interdisciplinara da l’art. Ultra dals secturs sculptura, pictura, decoraziun ed architectura è l’attenziun er vegnida dada a la musica, a la poetica ed a la retorica.
La villa che ha ses num dal patrun da construcziun Jacques Ambrosius von Planta è vegnida construida ils onns 1874–1875 da l’architect Johannes Ludwig sco chasa d’abitar privata. Curt avant sia mort ha von Planta vendì l’onn 1898 la chasa a la Viafier retica che l’ha dada en locaziun dapi l’onn 1919 al chantun Grischun per intents culturals.
Co è la Villa Planta vegnida endrizzada l’onn 1919?
I vegnivan mussadas ovras da la collecziun d’art, che l’uniun d’art aveva stabilì gia dapi l’onn 1900. Uschia n’ha l’uniun grischuna d’art betg mo tschentà la basa per la collecziun e per il museum, ella aveva er ina rolla centrala en quel tschientaner per il svilup dal museum d’art dal Grischun. Fin l’onn 1929 era l’uniun d’art cumpetenta per la collecziun e per las acquisiziuns. Alura è la fundaziun Collecziun grischuna d’art vegnida fundada e l’uniun d’art pudeva sa concentrar exclusivamain sin l’incumbensa d’intermediaziun.
L’onn 1957 ha il chantun Grischun cumprà la Villa Planta. La collecziun da la scienza natirala è vegnida transferida l’onn 1927 al museum da la natira e dal parc naziunal ch’è vegnì construì da nov da l’architect Walther Sulser directamain sper la Villa, entant che la “chasa d’art” è vegnida adattada als basegns d’in museum d’art.L’onn 1981 ha il museum da la natira fatg midada en in agen edifizi nov.
Restauraziun e transfurmaziun
Perquai ch’il stadi architectonic da la Villa Planta è stà alarmant, èsi vegnì decidì da la restaurar. Dals onns 1987 fin 1989 han ils architects Peter Calonder, Hans-Jörg Ruch, Urs Hüsler e Peter Zumthor restaurà e restructurà l’edifizi. Suenter la restructuraziun è l’anteriur museum da la natira, l’uschenumnà “edifizi Sulser”, vegnì collià sur ina passarella cun la Villa Planta e duvrà per exposiziuns temporaras. L’onn 1990 ha il museum d’art dal Grischun puspè pudì vegnir avert. Igl è però sa mussà che la Villa Planta n’aveva betg plazza avunda per la collecziun che creschiva ad in crescher e per las exposiziuns temporaras che survegnivan adina dapli impurtanza.
Grazia ad ina donaziun generusa da Henry C. Bodmer da 20 milliuns francs ha pudì vegnir publitgada l’onn 2011 ina concurrenza d’architectura internaziunala ch’il biro d’architectura Estudio Barozzi/Veiga da Barcelona ha gudagnà.
Center per l’art en il Grischun e dal Grischun che ha in’attracziun internaziunala
Cun l’engrondiment (2014-2016) è il museum d’art dal Grischun daventà per il public in lieu cun calamita en la cuntrada spezialmain attractiva da museums svizzers. El sa chapescha sco center per l’art en il Grischun e dal Grischun che ha in’attracziun internaziunala. La Villa Planta signurila istorica e l’engrondiment modern da Barozzi Veiga furman architectonicamain ina cumbinaziun fitg interessanta che vala la paina da visitar.
Distincziun RIBA 2918
L’engrondiment dal museum d’art dal Grischun ha survegnì il matg 2018 la distincziun per excellenza internaziunala dal RIBA (royal institute of british architects / institut roial d’architects britannics). L’engrondiment rinforza il museum d’art dal Grischun sco instituziun d’art la pli impurtanta dal Grischun. Sia collecziun profilada e las exposiziuns temporaras d’auta qualitad han ina impurtanza ed in’attracziun naziunala.
100 onns Museum d’art dal Grischun
Il 1919 ha l’Uniun grischuna d’art transferì sia collecziun en la Villa Planta – quai è stà l’ura da naschientscha dal Museum d’art dal Grischun sco che nus al enconuschain oz.
Es begann mit drei Zimmern im Parterre (Terra Grischuna 1/2019)
